Interview
De wereld volgens Mujagić
Onlangs verwelkomde CACEIS op het kantoor in Amsterdam een key note speaker met een optimistische blik op de macro-economische wereld. Een ‘Volkseconoom,’ opiniemaker, auteur, spreker, duider bij BNR Nieuwsradio én beheerder bij Beleggingsfonds Hoofbosch. Volgens Edin Mujagić is een crisis goed nieuws. Tijd voor een interessant gesprek.
Hoe wordt een gevluchte tiener uit Bosnië een veelgevraagd econoom in Nederland?
“We hebben een land van grote schrijvers en een heeft ooit gezegd: “Het kan verkeren.” Dat was Bredero. Dat geldt zeker voor mijn leven. Had je me 33 jaar geleden gevraagd hoe groot de kans was dat ik zou doen wat ik nu doe, dan had ik een getal dicht bij nul genoemd. In september 1992 kwam ik op 15-jarige leeftijd naar Nederland. Het leren van Nederlands was cruciaal, want zonder dat zou ik geen kans hebben gehad. Gaandeweg ontdekte ik mijn passie voor macro-economie en besloot ik me daarin te specialiseren. Door hard te werken en kansen te grijpen, begon ik te schrijven en publiceerde ik uiteindelijk een boek. Het is een combinatie van factoren, waaronder geluk, maar vooral het stellen van doelen en daar vastberaden naartoe werken. Mijn doel was niet om lezingen te geven of op de radio te zijn, maar om me bezig te houden met economie. Het was een reis vol uitdagingen, maar ook vol voldoening en groei.”
Edin Mujagić
“Het voelt vreemd om optimistisch te zijn in een wereld vol ellende”
Wat zijn de belangrijkste ontwikkelingen van de laatste halve eeuw op economisch gebied?
“De belangrijkste ontwikkeling van de afgelopen vijftig jaar is de enorme technologische vooruitgang. Innovaties in deze periode zijn ongekend in vergelijking met de 1500 jaar daarvoor. Toekomstige historici zullen deze tijd zien als een tijdperk van ongekende vooruitgang, maar ook van slecht management. Hoewel onze levensstandaard is verbeterd en veel dodelijke ziektes zijn overwonnen, is veel van deze vooruitgang gefinancierd met schulden. In het Westen zijn schulden vaak aangegaan voor niet-productieve zaken, wat heeft geleid tot aanhoudende inflatie en toenemende ongelijkheid. Ondanks technologische vooruitgang, die normaal gesproken tot prijsdalingen zou moeten leiden, hebben we aanhoudende inflatie gezien. Dit is in het verleden voor de wereldoorlogen overigens altijd gebeurd.
Dit heeft geleid tot een situatie waarin zelfs in rijke landen zoals de Verenigde Staten veel mensen moeite hebben om rond te komen. Kortom, ergens in deze vooruitgang is iets misgegaan.
Je economische boodschap voor 2025 is “Onverklaarbaar optimisme.” Waar komt dit optimisme toch vandaan?
“Het voelt wellicht vreemd om optimistisch te zijn in een wereld vol ellende en nare dingen. Maar het is belangrijk om het grotere geheel te zien, júist in tijden zoals deze. Het is makkelijk om je te verliezen in de sombere details van de dag, maar als je naar het grotere plaatje kijkt, zie je ook veel mooie dingen. Door lessen uit het economische verleden toe te passen, zie je dat de toekomst zonnig kan zijn. Crises zijn namelijk altijd voorbijgegaan en het einde van nare tijden is het begin van betere tijden. Crises, zo leert de geschiedenis ons, zijn kraamkamers van betere tijden.”
In de VS is Donald Trump bezig met zijn tweede termijn. Wat zie je gebeuren op de wereldwijde financiële markten?
“Elke dag brengt onvoorspelbare gebeurtenissen, maar het is belangrijk om het grotere geheel te zien, vooral op de financiële markten. Een business friendly president kan goed nieuws zijn voor bedrijven op korte termijn door lagere belastingen en hogere invoertarieven; dit noemen we protectionisme. Dit kan echter op macroniveau inflatie veroorzaken en innovatie ontmoedigen, wat op lange termijn negatieve gevolgen heeft. Bedrijven zullen bijvoorbeeld minder investeren in innovatie en juist innovatie is cruciaal voor duurzame economische groei. Het leidt op termijn tot stijgende arbeidsproductiviteit en dat is een heilige graal in de economie. Het is de enige bron van houdbare duurzame groei. Dit jaar kunnen we hoge volatiliteit op de beurs verwachten, met periodes van optimisme afgewisseld met zorgen over de langetermijneffecten.”
Hoe heeft dat zijn invloed op de Nederlandse economie?
“Onze welvaart komt grotendeels door onze handel met de rest van de wereld. Nederland heeft een zeer open economie, wat ons kwetsbaar maakt voor veranderingen zoals invoerheffingen door de VS. Dit raakt ons direct, maar ook indirect, bijvoorbeeld via Duitse autofabrikanten die minder auto’s in Amerika kunnen verkopen. Veel onderdelen van die auto’s komen uit Nederland. We moeten niet vergeten dat we een van de meest concurrerende en innovatieve economieën ter wereld zijn maar dat is geen vanzelfsprekendheid! Het is belangrijk om continu te blijven werken aan efficiëntie en verbetering. De overheid moet zorgen voor de juiste omgeving. Aan de top blijven vereist voortdurende inspanning, net zoals een kampioensteam nieuwe goede spelers nodig heeft om kampioen te blijven.”
Als je kijkt naar de huidige stand van het land. Inflatie, stikstofcrisis, woningcrisis, migratieproblematiek. Is een economische crisis denkbaar?
“Eerst moeten we ‘economische crisis’ definiëren. In Duitsland is dit al een feit; de economie stagneert en groeit nauwelijks. Een economische crisis leidt ook tot een maatschappelijke crisis, met meer ontslagen en zorgen over de koopkracht. Dat meer mensen zich afvragen hoe ze rond kunnen komen of zorgen maken over de rijlessen van hun kinderen. Dit maakt mensen vatbaar voor politieke stromingen die daarop inspelen, wat zorgt voor politieke en maatschappelijke instabiliteit. Een economische crisis is denkbaar, gezien de grote problemen en uitdagingen, zoals noodzaak tot uitgaven aan defensie en infrastructuur of woningcrisis tegen een achtergrond van hoge en stijgende schulden en handelsoorlogen.
Economische crises komen van tijd tot tijd voor en eindigen vroeg of laat, maar mijn zorg is vooral de blijvende niet-economische effecten. Hoewel de economie uiteindelijk weer opveert, blijven de maatschappelijke effecten langer hangen.”
In jouw optiek is een crisis goed nieuws. Waarom?
“Een crisis kun je zien als een grote schoonmaakbeurt in de economie, of als grootscheeps onderhoud aan je huis. Dat is pijnlijk maar nodig; vergelijk het met je huis: als je die niet onderhoudt, wordt het een puinhoop. Zo ook in de economie. Bedrijven die omvallen is vervelend, maar vergeet niet dat het bedrijven zijn die vaak weinig toegevoegde waarde leveren en drijven op subsidies of lage rente. Wanneer deze bedrijven omvallen, komt kapitaal en arbeid vrij voor bedrijven en sectoren die meer toegevoegde waarde kunnen bieden. Dit zorgt ervoor dat de economische koek die we elk jaar samen maken, groter en beter wordt.”
Edin Mujagić
“Een crisis kun je zien als een grote schoonmaakbeurt in de economie”
Je bent verbonden aan een Beleggingsfonds. Wat raad je onze institutionele beleggers aan op de lange termijn?
“We hebben het gehad over de huidige ontwikkelingen in de wereld, zoals kunstmatige intelligentie en inflatie, die voorlopig hoog blijft. Een belangrijke vraag is: wat kunnen we hiermee doen? Leren uit het verleden laat zien dat beleggen een goede manier is om inflatie te verslaan en te profiteren van technologische vooruitgang. Dit vereist een verandering in mindset en de bereidheid om risico’s te nemen. Ik herinner me nog dat ik op mijn 15e naar school mocht, zonder een woord Nederlands te spreken. Ik begon op het VMBO met metselen, terwijl ik in Bosnië naar het VWO zou zijn gegaan. Het was een uitdaging, maar ik besloot risico’s te nemen en ervoor te gaan. In het begin vond ik spreken in het openbaar eng, vooral omdat ik de taal niet goed sprak. Maar soms moet je de moeilijke weg kiezen en verantwoord risico nemen. En dat geldt ook voor beleggen waar je gecalculeerde risico’s neemt. Sparen is in dit geval minder voor de hand liggend. Gecorrigeerd voor inflatie is sparen al enige jaren een verliesgevende activiteit en ik zie dat helaas voorlopig niet veranderen.
Van geschiedenis kun je veel leren. Het biedt nuttige inzichten waarmee je de ontwikkelingen in de wereld kunt begrijpen. Dit stelt je in staat een visie te formuleren over de toekomst en daarop te anticiperen.
Mijn oproep is: onderschat dit niet. Permanent leren is belangrijk, en het gebruik van nieuwe technologieën zoals ChatGPT hoort daarbij. Maar vergeet niet dat het verleden ook cruciaal is om de toekomst te begrijpen.”
Welke rol zal AI gaan spelen in de financiële wereld?”
“We staan er onvoldoende bij stil dat we nu al niet zonder AI kunnen. Veel dingen in ons dagelijks leven zijn direct of indirect met AI verbonden. Als AI zou stoppen, zouden we dat direct merken, en niet op een goede manier. Veel producten die we dagelijks gebruiken, worden met AI gemaakt. We hebben het voorrecht om in deze tijd te leven en zijn een van de weinige generaties die zoveel veranderingen meemaken. De veranderingen die AI heeft gebracht, zijn revolutionair, en we staan pas aan het begin. AI zal elk bedrijf, elke sector en de hele maatschappij transformeren. Bij elke verandering in de financiële sector zien we vaak de negatieve kant, zoals het verdwijnen van banen. Maar er zijn ook nieuwe banen bijgekomen door nieuwe sectoren, per saldo meer dan het aantal banen dan verdween door technologische vooruitgang. En als financiële speler moet je daar oog voor hebben en met je tijd meegaan.”
– Edin Mujagić in gesprek met moderator Michiel Gosens tijdens de Nieuwjaarsreceptie van CACEIS
